του Ρομπέρτο Πίνο
Διδάκτωρ Φαρμακολογίας και Τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας

Τι είναι τα προσαρμογόνα ;

Το Adaptogen προέρχεται από το λατινικό “adaptare” και την ελληνική λέξη “genes” που σημαίνει “γεννημένος από” .
Ο Ρώσος φαρμακολόγος Nicolai Lazarev, το 1947 όρισε ως προσαρμογόνο «μια φαρμακολογική ουσία ικανή να προκαλέσει μια κατάσταση αυξημένης μη ειδικής αντοχής, η οποία εξουδετερώνει τα σήματα του στρες και προσαρμόζεται σε μια εξαιρετική προσπάθεια».
Στη δεκαετία του 1960 ο Israel Brekhman ανέπτυξε τις μελέτες του N. Lazarev, περιγράφοντας τα χαρακτηριστικά ενός προσαρμογόνου (Brekhman & Dardimov, 1968):

1.
Πρέπει να μειώνουν τις βλάβες που προκαλούνται από επιβλαβή ερεθίσματα, παρουσιάζοντας έτσι προστατευτικά αποτελέσματα έναντι στρεσογόνων παραγόντων, να αυξάνουν τη σωματική και ψυχική αντίσταση , να τονώνουν τις άμυνες, να έχουν αντικαταθλιπτική και επανορθωτική δράση για τον οργανισμό.

2.
Πρέπει να παρουσιάζουν διεγερτικά αποτελέσματα , τόσο μετά από εφάπαξ όσο και μετά από πολλαπλή χορήγηση, με επακόλουθη αύξηση της ικανότητας εργασίας και της γνωστικής απόδοσης σε περίπτωση στρες και ψυχικής κόπωσης.

3.
Η διεγερτική δράση των προσαρμογόνων είναι διαφορετική από αυτή των κλασικών διεγερτικών (π. και πλαστικών πόρων που προκαλούν δευτερεύουσες ή παράπλευρες επιπτώσεις μετά τη διακοπή του φαρμάκου.

4.
Πρέπει να είναι αβλαβή και πρέπει να προάγουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος (ομαλοποιητικό αποτέλεσμα).

Αυτός ο ορισμός των προσαρμογόνων βασίστηκε στην εμπειρική γνώση των φαρμακευτικών φυτών που χρησιμοποιούνται για αιώνες στην παραδοσιακή ιατρική, μαζί με την υπόθεση ότι ορισμένα φυτά μπορεί να πληρούν αυτά τα κριτήρια. Για παράδειγμα, στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική μιλάμε για «ανώτερα τονωτικά» , τα οποία ρυθμίζουν τις διάφορες λειτουργίες του σώματος και αυξάνουν την εσωτερική ενέργεια (Qi), προάγοντας τη γενική υγεία.

Περαιτέρω μελέτες που διεξήχθησαν με πολυάριθμα φυτικά παρασκευάσματα έδειξαν ότι μόνο λίγα φυτά πληρούν πραγματικά τις υποτιθέμενες απαιτήσεις για προσαρμογόνα.

Μόνο το φυτικό βασίλειο μας προσφέρει αυτό το δώρο! Πρόσφατες κλινικές μελέτες επιβεβαιώνουν την ταξινόμηση των προσαρμογόνων ως παρασκευάσματα με βάση φυτικά εκχυλίσματα που μπορούν να αυξήσουν την αντοχή στο στρες, να βελτιώσουν τη νοητική απόδοση , την προσοχή και την ικανότητα συγκέντρωσης κατά την προσωρινή ή χρόνια ψυχοσωματική κόπωση .

Πώς λειτουργούν

Ο μηχανισμός δράσης μας κάνει να πιστεύουμε ότι τα προσαρμογόνα μας κάνουν λιγότερο ευαίσθητους σε στρεσογόνους παράγοντες δρώντας ως «εμβόλιο» χαμηλού μοριακού βάρους προκαλώντας μια ελαφρά ενεργοποίηση του συστήματος εγρήγορσης του σώματος προκειμένου να προετοιμαστεί για να αντιμετωπίσει πιο σοβαρές καταστάσεις στρες.

Με αυτή την έννοια, τα προσαρμογόνα δρουν διεγείροντας το σώμα να αντιμετωπίσει τους παράγοντες στρες όντας οι ίδιοι «ήπιοι παράγοντες στρες» (στρες-μιμητικοί), πυροδοτώντας προσαρμοστικές και αντι-στρες επιδράσεις στον οργανισμό που σχετίζονται κυρίως μεάξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA) που ρυθμίζει τη λειτουργία του νευρικού, του καρδιαγγειακού, του ανοσοποιητικού, του γαστρεντερικού και του ενδοκρινικού συστήματος σε καταστάσεις άγχος και στρες (Panosian A. & Wikman G., 2009; Borgonetti V, et al., 2020).

Προσαρμογόνα: πότε να τα χρησιμοποιήσετε;

Οι αρνητικές ή αγχωτικές καταστάσεις που αποτελούν μέρος της καθημερινής ζωής, αν και με διαφορετική σημασία, ανάλογα με τις επιμέρους καταστάσεις του καθενός μας, αντιπροσωπεύουν συνθήκες που επηρεάζουν την κατάσταση και τη λειτουργικότητα του οργανισμού μας.

Οι καταστάσεις που προκαλούν άγχος και δυσφορία σε εμάς προκαλούν συγκεκριμένα αύξηση της παραγωγής, στο σώμα μας, ουσιών που ονομάζονται βιοχημικοί μεσολαβητές (κατεχολαμίνες, κορτιζόλη, κυτοκίνες κ.λπ.). Αυτά τα μόρια παράγονται συνήθως στα λεγόμενα βασικά επίπεδα και υφίστανται μια παραλλαγή για να κάνουν το σώμα μας να αντιμετωπίσει καταστάσεις που το ανησυχούν. Μόλις σταματήσει η αιτία του κινδύνου ή του συναγερμού, επιστρέφουν σε επίπεδα φυσιολογικής ισορροπίας. Ωστόσο, υπάρχουν ειδικές καταστάσεις στις οποίες αυτοί οι μεσολαβητές επιμένουν σε υψηλές ποσότητες στο σώμα, οδηγώντας σε δευτερεύουσες ή παράπλευρες επιπτώσεις: είναι όλες χρόνιες παθήσεις που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική υγεία, δηλαδή στρες και χρόνιες ασθένειες, καταστάσεις ανάρρωσης μετά από ασθένεια ή μετά από χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία αλλά και γνωστικές επιδόσεις και σωματική αντίσταση στις προσπάθειες.

Τα διάφορα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε μας καθοδηγούν στην επιλογή των καταλληλότερων φυτών :

Rhodiola rosea L.

Bacopa Monnieri L.

Ελευθερόκοκκος senticosus

Withania somnifera L.

Astragalus membranaceus

Schisandra chinensis

Panax Ginseng

---

βιβλιογραφικές αναφορές

• Brekhman II, Dardymov IV. Νέες ουσίες φυτικής προέλευσης που αυξάνουν τη μη ειδική αντοχή. Ann Rev Pharmacol, 8: 419-30 (1968)
• Panosian A. & Wikman G. Αποτελεσματικότητα των Προσαρμογόνων στην Κόπωση με βάση τεκμήρια και Μοριακοί Μηχανισμοί που σχετίζονται με την Προστατευτική τους Δραστηριότητα στρες. Current Clinical Pharmacology, 4, 198-219 (2009)
• Borgonetti V, et αϊ. Η Rhodiola rosea L. ρυθμίζει τις φλεγμονώδεις διεργασίες σε ένα μοντέλο κυττάρων BV2 που ενεργοποιούνται με CRH. Phytomedicine 68 (2020) 153143